Türk devletleri işbirliği ve ortak strateji ile 21’inci yüzyılda tarih sahnesinde yeni bir perde açmak için çok değerli adımlar atmaya devam ediyor.
Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan cumhurbaşkanları ile Macaristan Başbakanı ve Türkmenistan’ın eski Cumhurbaşkanı’nın katılacağı tepe, dünya güç krizi, Ukrayna-Rusya savaşı ve değişen güç istikrarları ortasında değerli bir yer ediniyor.
TDT Genel Sekreteri Baghdad Amreyev, Özbekistan’ın Semerkant kentinde gerçekleşen Türk Devletleri Teşkilatı Doruğu (TDT) münasebetiyle makale kaleme aldı. Amreyev makalesinde “2018 yılında Türk işbirliği sürecine katılan ülke sayısı dörttü. Bugün bu sayı yedi ülkeye yükselmiştir. Öte yandan, 2009-2017 periyodunda yalnızca beş Devlet Liderleri Tepesi gerçekleşmişken, son dört yılda altı Tepe toplanmıştır” sözlerini kullandı.
DIŞ SİYASETTEKİ KAZANIMLAR
Amreyev kelamlarına şöyle devam etti;
“TDT ülkeleri dış siyasetlerinde bir ahenk geliştirdi ve memleketler arası bahislerde artan oranda küme olarak hareket etmektedir. Örneğin TDT, Azerbaycan halkıyla güçlü bir dayanışma sergileyip, Azerbaycan’ın Karabağ’daki topraklarını kurtarmasını ve bu topraklar üzerindeki egemenliğini tekrar tesis etmesini destekledi. TDT, Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyindeki Barış Pınarı isimli haklı askeri operasyonunu destekledi, ayrıyeten barışçıl, siyasi açıdan adil, inançlı ve müreffeh bir geleceği arzulayan Kıbrıs Türkleri ile dayanışma içinde oldu. Türk devletleri, Ocak ayı olayları sırasında Kazakistan halkı ve siyasi liderliği ile güçlü dayanışmalarını gösterdi. Son vakitlerde ise, Kırgızistan-Tacikistan hududundaki duruma barışçıl bir tahlil bulmaya çalışan Bişkek’i sıkı bir halde destekledi.”
2040 VİZYONU BELGESİ
“Özünde, 2040 Vizyonu TDT ülkelerinin bağlantılarını işbirliğinden kademeli bütünleşmeye gerçek yönlendirmektedir. Böylelikle Türk devletlerinin, mal, hizmet, sermaye ve yüksek vasıflı işgücünün manisiz bir biçimde akışını sağlamak, ayrıyeten karşılıklı bağımlılığın bariz ve kaçınılmaz olduğu ulaşım ve güç üzere hayati kesimlerde işbirliklerini ağırlaştırmak suretiyle, kendi ekonomik alanlarını inşa etmeleri beklenmektedir.”
“2040 Vizyonu’nun uzun vadeli gayelerine ulaşmak için TDT’nin gelecekteki çalışmaları beş yıllık stratejiler etrafında yürütülecektir. Bu bağlamda TDT birinci adım olarak, Türk Devletleri 2022-2026 Stratejisi’ni hazırlamıştır. Bu strateji dokümanının 11 Kasım 2022’de Semerkant’ta yapılacak Devlet Liderleri Zirvesi’nde onaylanması bekleniyor.”
‘TÜRK MEDENİYETİNİN YÜKSELİŞİ’
“Bu Tepe ile Özbekistan TDT’nin Devir Başkanlığını üstlenecek ve 2023’ü “Türk Medeniyetinin Yükselişi” yılı olarak ilan edecek. 11 Türk işbirliğindeki bu kıymetli muvaffakiyetler yürek vericidir. Türk devletleri bütünleşme gündemlerini sürdürmeye devam etmeli ve 21. yüzyılın zorluklarına yanıt vermeye hazırlanmalıdır. Bugün alacağımız siyasi kararlar ve gerçekleştireceğimiz aksiyonlar, uzun yıllar Türk Dünyasının bütünleşme yolunda olup olmayacağını belirleyecektir. Türk ülkelerinin işbirliğinde kararlı olacaklarına ve daha güçlü, daha bütünleşmiş ve daha birleşmiş bir Türk Dünyası yaratacaklarına inancım tamdır.”
SİYASET BİLİMCİSİ DOÇ. DR. BAHROM HOCANOV: RUSYA VE ÇİN’İN TESİRİNDEN BIR AN EVVEL KURTULMALIYIZ
Özbekistan Stratejik Tahlil ve Perspektifi Belirleme Enstitüsü Bölüm Başkanı, siyaset bilimcisi Doç. Dr. Bahrom Hocanov, zirvenin önemini “Avrupa Birliği ve ABD’nin Orta Asya ülkelerinin bölgede kıymetli bir tesir ve güce sahip Rusya ve Çin’in tesirinden bir an evvel kurtulmaları istikametindeki açıklamalarının arttığı bir devirde, tekrar yapılandırılan TDT’nin birinci tepesinin Semerkant’ta yapılıyor olması bölge ülkeleri için çok kıymetlidir.” kelamlarıyla tabir etti.
TÜRK-İSLAM MEDENİYETİNİN DEĞERLİ MERKEZLERİNDEN OLAN ÖZBEKİSTAN’IN TARİHİ SEMERKANT ŞEHRİ
Kasım 2021’de İstanbul’da Türk Lisanı Konuşan Ülkeler İşbirliği Kurulu (Türk Konseyi) 8. Doruğu’nda “Türk Devletleri Teşkilatı” ismini alan örgüt, yine yapılanmasının akabinde birinci doruğunu Türk-İslam medeniyetinin değerli merkezlerinden olan Özbekistan’ın tarihi Semerkant kentinde şehrinde yapacak.
Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in mesken sahipliğinde düzenlenecek doruğa Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ve Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov ile gözlemci ülkeler Türkmenistan Ulusal Konseyi Halk Maslahatı Başkanı, eski Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbangulı Berdimuhamedov ve Macaristan Başbakanı Viktor Orban da katılacak.
“Türk Medeniyeti İçin Yeni Devir: Ortak Kalkınma ve Refaha Doğru” temasıyla yarın düzenlenecek tepede, periyot başkanlığı Türkiye’den Özbekistan’a devredilecek. Dorukta ayrıyeten 3 yıllık vazife mühleti dolan TDT Genel Sekreteri Bağdat Amreyev’in yerine yeni Genel Sekreter seçilecek.
SEMERKANT DEKLARASYONU’NUN iMZALANMASI BEKLENİYOR
12 Kasım 2021’deki İstanbul Doruğu’nda kabul edilen ve Teşkilat’ın 20 yıllık yol haritasını oluşturan Vizyon Belgesi’nin birinci 5 yıllık uygulama kılavuzunu teşkil edecek “Strateji Belgesi” başta olmak üzere, Teşkilat’ın işleyişine ve geleceğine dair değerli kararların alınması öngörülen doruğun sonuçlarına ait Semerkant Deklarasyonu’nun imzalanması bekleniyor.
ZİRVEDE, ERDOĞAN’A “TÜRK DÜNYASI ALİ NİŞANI” VERİLECEK
Zirvede üye ülkeler, Türk dünyasına hizmetlerinden ötürü Cumhurbaşkanı Erdoğan’a, “Türk Dünyası Ali Nişanı” takdim edecek. Ayrıyeten Cumhurbaşkanı Erdoğan’a Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev tarafından da “Milli Nişan” verilecek.
Zirvede üye ülkelerin belirlediği adaylar ortasından seçilecek şahsa “Ali Şir Nevai” mükafatı verilecek. Türkiye’den komitede Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu Lideri Prof. Dr. İskender Pala yer alırken, ödül için de Türkiye’nin adayı Nobel ödüllü bilim insanı Prof. Dr. Aziz Sancar olarak belirlendi.
“SEMERKANT DORUĞU, TDT’Yİ BÖLGESEL BİR AKTÖR OLARAK BİR ÜST SEVİYEYE TAŞIYACAK”
Zirveye ait AA muhabirine değerlendirmelerde bulunan Özbekistan Stratejik Tahlil ve Perspektifi Belirleme Enstitüsü Bölüm Başkanı, siyaset bilimcisi Doç. Dr. Bahrom Hocanov, dünyadaki jeopolitik değişimlerin Orta Asya bölgesine tesir ettiği son devirde, giderek global ve bölgesel sıkıntılarda değeri rol oynamaya başlayan TDT’nin tekrar yapılanmasının akabinde birinci tepesinin Büyük İpek Yolu güzergahında yerleşen ve Orta Asya’nın ticari, kültürel ve bilim merkezi olan Semerkant’ta yapılacak olmasının başka bir kıymet taşıdığını belirtti.
Hocanov, “Avrupa Birliği ve ABD’nin Orta Asya ülkelerinin bölgede değerli bir tesir ve güce sahip Rusya ve Çin’in tesirinden bir an evvel kurtulmaları istikametindeki açıklamalarının arttığı bir periyotta, tekrar yapılandırılan TDT’nin birinci tepesinin Semerkant’ta yapılıyor olması bölge ülkeleri için çok değerlidir. Semerkant Tepesi, TDT’yi bölgesel bir aktör olarak bir üst seviyeye taşıyacaktır. Bu açıdan toplantı, tarihi bir tepe olacaktır.” dedi.
Hocanov, bölgede tesirli olan Rusya, Çin ve Batı’nın bölge ülkelerinin TDT kapsamındaki iş birliklerinin geliştirilmesine sıcak bakmayacağını, buna karşın bölge ülkelerinin TDT kapsamındaki bağlarını en üst düzeye çıkarmaları gerektiğini kelamlarına ekledi.
TÜRK DEVLETLER TEŞKİLATI
Eski Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla 1992’de, “Türk Lisanı Konuşan Ülkeler Devlet Liderleri Zirvesi” olarak ortaya çıkan forum, Türkçe konuşan ülkeler ortasındaki bağları en üst düzeyde geliştirmek maksadıyla 1992’den 2010’a kadar 10 tepe gerçekleştirdi.
3 Ekim 2009’da Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan tarafından imzalanan Nahçivan Muahedesi ile temeli atılan Kurul, İstanbul’da Eylül 2010’da yapılan Türk Lisanı Konuşan Ülkeler Devlet Liderleri 10. Doruğu’nun akabinde, “Türk Lisanı Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi” olarak kuruluşunu resmen ilan etti.
Daha evvel Türk Lisanı Konuşan Ülkeler İşbirliği Kurulu ismiyle 8 kere toplanan tepenin birinci toplantısı 2011’de Almatı’da yapılırken, ikinci tepe Ağustos 2012’de Kırgızistan’ın başşehri Bişkek’te, üçüncü tepe Ağustos 2013’te Azerbaycan’ın Gebele kentinde, dördüncü tepe Haziran 2014’te Bodrum’da, beşinci tepe de Eylül 2015’te Kazakistan’ın başşehri Astana’da düzenlendi. Türk Kurulunun Eylül 2018’de Kırgızistan’ın Çolpan Cet kentinde düzenlenen altıncı doruğunda Macaristan gözlemci üye kabul edilirken, 2019’da Bakü’de düzenlenen yedinci tepede de Özbekistan, Kurula tam üye oldu.
Türk Konseyi’nin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın mesken sahipliğinde İstanbul’da düzenlenen sekizinci doruğunda ise Türkmenistan gözlemci üye olarak kabul edildi. Dorukta, Türk Lisanı Konuşan Ülkeler İşbirliği Kurulunun ismi “Türk Devletleri Teşkilatı” olarak değiştirilirken, teşkilatın birinci doruğunun tarihi Semerkant kentinde yapılması kararlaştırıldı.