14 Mayıs seçimleri değerli bir rekabete sahne oluyor. Son yıllarda bozulan iktisat tahminen de seçim sonuçlarına en büyük etkiyi yaratacak durum olarak görülüyor. 2000-2001 krizlerinin akabinde yapılan 2002 yılındaki seçimlerde iktidarda bulunan 3’lü koalisyon partilerinden hiçbiri o periyot Meclis’e giremezken, çok yeni kurulmuş olan AK Parti o seçimlerde TBMM’de uzun yıllarından akabinde tek başına iktidar olmuştu. 20 yıldır ülkeyi yönetmeye devam eden Erdoğan liderliğindeki AK Parti, iktidarının en şiddetli imtihanına hazırlanıyor. Pekala seçmenlerin oy tercihlerinde iktisadın tesiri sanıldığı kadar çok mu?
Doç. Dr. Orhan Karaca, Ekonomi Notları isimli blogunda yer alan makalesinde, “Ekonomik oy verme teorisi: İktisattaki durumun seçim sonuçlarına etkisi”ni ele alıyor.
Dünyada, seçimler hükümetlerin bütçede kesesinin ağzını açtığı periyotlar olarak öne çıkıyor.
Piyasaların canlı olması ve bu biçimde de algılanması ismine kamu harcamaları sürat kazanıyor. .
Türkiye’de de “seçim ekonomisi” olarak isimlendirilen durum, her ülkede spordan farksız formda taraftar bazında oy kullanan bölümler olmasının yanında oy tercihlerini alım gücüne, geçim sıkıntısına bakarak yapan daha büyük bir kitleyi amaç alıyor.
Karaca’nın ‘Ekonomik oy verme teorisi: İktisattaki durumun seçim sonuçlarına etkisi’ incelemesinde, ‘ekonominin oy verme’ üzerindeki tesiri için ABD’de yapılan çok sayıda çalışmadan Illinois Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ali T. Akarca’ya ilişkin olan çalışma ele alınıyor.
Akarca’nın 2019 tarihli çalışmasında, Türkiye’de 1950 yılından sonra yapılan 35 genel, mahallî ve orta seçimler ile 1961-1980 ortasında TBMM’ye ek olarak bulunan Cumhuriyet Senatosu seçimleri ve ile sonuçları gösterilirken, bu seçim periyotlarında ekonomik büyüme ve enflasyonda ele alınıyor
Seçim devirlerindeki bilhassa enflasyon ile seçim münasebeti Doç. Dr. Karaca’yı dahi şaşırtırken, Türkiye’de yaygın olan seçmenin ekonomik büyümeye ehemmiyet verdiği, enflasyonu dikkate almadığı görüşü Akarca’nın bilgileriyle tam aykırısı bir bir tablo çiziyor.
Bu grafikte, seçimden evvelki 1 yıllık periyotta enflasyon ve iktidardaki ana parti (koalisyon periyotları için en büyük parti) oy bağlantısı görülüyor.
Türkiye’de 1950’den sonra yapılan seçimlerde (2’si askeri idare devirlerinde olduğundan kalan 33 seçim) yüksek enflasyon periyotları iktidardaki partimin oylarını düşürüyor.
Bir de koalisyon devirleri için yalnızca iktidardaki en büyük parti değil tüm koalisyon ortaklarının oyuna bakıldığında yeniden benzeri bir sonuçla karşılaşılıyor.
Sadece genel seçim sonuçlarına bakınca daha güçlü bir bağ görülüyor.
Karaca’nın açıklaması, ‘Şimdilik elimizdeki bilgiler Türkiye’de enflasyon ile seçim sonuçları ortasında güçlü bir bağ olduğunu düşünmek için kâfi üzere görünüyor’ formunda olurken, büyüme ile ilgiye de bakılıyor.
Bu grafikte seçime öncesi 1 yıllık süreçte, kişi başına düşen gerçek gelirdeki değişim ve tekrar iktidarın ana partisinin oyları ortasındaki münasebete bakılıyor.
Bu münasebetin zayıf olduğu görülürken, tüm koalisyon ortaklarında da bağ zayıf kalıyor. Yalnızca genel seçimlere bakıldığında da ‘sonuç fazla değişmiyor.’
Sonuç olarak, ‘Şimdilik elimizdeki dataların Türkiye’de ekonomik büyüme ile seçim sonuçları ortasında zayıf bir alaka olduğuna işaret ettiğini söyleyebiliriz’ deniliyor.
Bu bilgiler ışığında Akarca’nın araştırmasına ek olarak, Karaca, ’14 Mayıs’a hayli yüksek bir enflasyon ve düşük bir büyüme oranıyla girecek üzere görünüyoruz’ derken, iktidar için oylarda önemli bir düşüş görülebileceği öngörüsü taşıyor.
Sadece ekonomik boyutlar göz önüne alındığında oy oranlarındaki düşüşün daha yüksek olacağını belirten Karaca, grafiklerdeki datalardan yola çıkarak, seçime yüzde 1 büyüme ve yüzde 50 enflasyonla girilmesi halinde iktidarın oy oranını yüzde 27 düzeylerinde öngörüyor.
Ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın siyasi hareketleri ve ideolojik oylar hesaba katıldığında ‘son 20 yıldaki tecrübemizden’, ‘dramatik bir düşüş beklemek gerçekçi görünmüyor’ diye de ekliyor.
Güvenilirlikleri tartışmalı da olsa anketlerin, iktidarın oy oranı yüzde 30 ila 40 aralığında görünüyor. ancak sistemsel olarak parti değil cumhurbaşkanı adayı öne çıkıyor.
Ekonomideki durum sizce oylara nasıl yansıyacak? Yorumlarda buluşalım.
